مزایای ایزو 14001 تنها مورد استفاده سازمان اتخاذ کنند نیست. صاحبان سرمایه همجوار و گروه های زیست محیطی نیز از بهره برداران به القوه آن هستند. بصورت معمول یک سازمان یک پروسه کلی به خدمت می گیرد تا تشخیص دهد چه محصولات، خدمات و یا فعالیت هایی را در پاسخ به بازار باید تولید کند.
این برنامه ریزی استراتژیک و جامع اغلب شامل مراحل برنامه ریزی، انجام، چک و عمل است. ایزو 14001 نیز برپایه همین مراحل بنا شده. در ایزو 14001 مرحله اضافه دیگری وجود دارد که بر پیشرفت مستمر تاکید دارد.

تعاریف مربوط به ایزو 14001 :

• پیشرفت مستمر : پروسه بهبود سیستم مدیریت محیط زیست برای پیشرفت در عملکرد زیست محیطی هم راستا با سیاست زیست محیطی سازمان.
نکته : نیازی به انجام هم زمان پروسه در تمام نقاط فعالیت نیست. پیشرفت مستمر در این مقوله تنها درمورد سیستم مدیریت محیط زیست اثر دارد. این امر مستقیما در عملکرد زیست محیطی کاربرد ندارد. فرض بر این است که اگر سیستم مدیریت زیست محیطی ارتقا یابد عملکرد زیست محیطی نیز پیشرفت خواهد کرد.
• محیط زیست : محیطی که سازمان در آن مشغول فعالیت است، شامل آب، هوا، خشکی، منابع طبیعی، گیاهان، جانوران [اقلیم]، انسان ها و ارتباط شان به هم.
نکته –محیط در این جا از محل قرار گیری سازمان به یک سیستم جهانی گسترش می یابد.
• جنبه زیست محیطی : عناصر فعالیت ها، محصولات، یا خدمات یک سازمان که می تواند با محیط زیست فعل و انفعال داشته باشد.(فعل و انفعال می تواند مثبت، خنثی یا منفی باشد)
نکته – یک جنبه زیست محیطی بارز جنبه ای است که اثر زیست محیطی خاصی دارد یا می تواند داشته باشد.
• اثر زیست محیطی : هر تغییر در محیط زیست، چه مضر یا سودمند، کلی یا جزئی که از فعالیتها، محصولات یا خدمات یک سازمان سرچشمه گرفته باشد. ترکیب جوانب زیست محیطی با اثرات زیست محیطی اولین گام در برقراری اهمیت موضوع محیط زیست است.
• سیستم مدیریت محیط زیست : بخشی از سیستم مدیریت کلی که شامل مجموعه ای است از ساختار سازمانی، فعالیت های برنامه ریزی، مسئولیت ها، عملکردها، راهکارها، پروسه ها و منابع برای تهیه، پیاده سازی، دستیابی، بررسی و نگهداری سیاست زیست محیطی.
• ممیزی سیستم مدیریت زیست محیطی : یک پروسه رسیدگی نظام مند و مستند برای تهیه و ارزیابی بی طرفانه شواهد، و تعیین مطابقت سیستم مدیریت محیط زیست یک سازمان با مجموعه ممیزی وضع شده توسط سازمان، و همچنین ارائه نتایج این پروسه به مدیریت. بررسی اینکه آیا سیستم مدیریت محیط زیست در سطح واقعی خود در سازمان و بطور مناسبی پیاده سازی شده یا خیر.
• هدف زیست محیطی : مقاصد زیست محیطی کلی، برخواسته از سیاست های زیست محیطی که یک سازمان برای رسیدن به آن تعیین می کند، و عملکرد آن قابل سنجش است. اهدافی خاص برای پیاده سازی سیاست زیست محیطی.
• عملکرد زیست محیطی : نتایج قابل اندازه گیری سیستم مدیریت محیط زیست، مربوط به کنترل جنبه های زیست محیطی یک سازمان، بر اساس سیاست، هدف و مقصد زیست محیطی خود.
• سیاست زیست محیطی : اظهارنامه است از طرف سازمان در رابطه با مقاصد و قواعد خود در عملکرد زیست محیطی کلی اش که فراهم کننده چهارچوبی است برای اجرا و تعیین مقاصد و اهداف زیست محیطی.
نکته : تمام سیستم مدیریت محیط زیست برای تحقق سیاست زیست محیطی طراحی شده. این یک چهارچوب کاری است برای تعیین اهداف زیست محیطی است .
• مقصد زیست محیطی : عملکرد ضروری و قابل اندازه گیری که برای سازمان یا بخش هایی از آن قابل استفاده است. این مقصد برآمده از اهداف زیست محیطی است که برای دست یابی به اهداف باید آنها را اجرا و تحقق بخشید.
عملکرد ضروی و با جزئیات که برآمده از اهداف زیست محیطی است. و باید قابل اندازه گیری باشد.
• طرف ذینفع : فرد یا گروهی که تحت تاثیر عملکرد زیست محیطی یک سازمان است.
• سازمان: شرکت، تعاونی، کارخانه، بنگاه اقتصادی، مقام صلاحیت دار، موسسه یا بخش یا ترکیبی از آنها، چه مشارکتی، چه خصوصی یا عمومی، که کارکرد ها و اجراییات خود را دارد.
نکته – برای سازمان های با بیش از یک واحد اجرایی، یک از آنها به عنوان سازمان معرفی می شود.
• پیشگیری از آلودگی : استفاده از پروسه ها، اعمال، مواد یا محصولاتی که از آلودگی جلوگیری آن را کاهش می دهد یا کنترل می کند. این کار ممکن است شامل بازیافت، معالجه، تغییرات پروسه، مکانیزم کنترلی، استفاده بهینه از منابع و جایگزینی مواد.
نکته – مزایای به القوه پیشگیری از آلودگی شامل کاهش اثرات مخرب زیست محیطی، بهبود کارآیی و کمتر شدن هزینه ها است.
سازمان باید در جای ممکن این تکنیک های پیشگیری از آلودگی را به کاربرده و بررسی کند : بازیافت، ترمیم، تغییر پروسه، مکانیزم های کنترلی، استفاده بهینه از مانبع و جایگزینی منابع.

تعاریف کلی ایزو :

• مطابقت : وضعیت یا حقیقت همگام بودن؛ توافق؛ تناظر؛ سنخیت؛ یا تشابه به الزامات ایزو.
• مطلوبیت :برآوری، یا اجابت یک تقاضا و درخواست با توجه به الزامات ایزو.

مزایای ایزو 9001 چیست؟

با داشتن یک گواهینامه ی سیستم مدیریت ایزو 9001:

• یک سیستم مشترک و درک شده و از جمله پروسه های پایدار و قابل تکرار به وجود می آید.
• تقریبا بدون توجه به این که چه اتفاقی می افتد، تجارت/سازمان به طریقی نظامند و منظم عمل می کند.
• معایب کمتری در کیفیت خدمت یا محصول خواهید داشت.
• افراد می دانند چه کاری را چطور انجام دهند؛ لازم نیست زمان صرف «ابداع» یا «کشف» موارد یا خلق دوباره ی ابزار کنند.
• تجارت بهتر یا بیشتری خواهید داشت زیرا می توانید در بازار های جدید فروش داشته باشید. گواهینامه شما را در بازار متمایز و بارز جلوه می دهد.
• خیلی سریع تر مکان و نوع مشکلی را که پیش می آید پیدا می کنید.
• از صرف وقت و هزینه بر روی مشکلات قدیمی خودداری می کنید. زیرا بسیاری از آنها بطور دائمی حل شده اند، و اگر مشکل دیگری پیش آید، شما اکنون با منابع و مهارتهایی که در اختیار دارید آن را سریعتر، بهتر و ارزانتر شناسایی و رفع می کنید.
• کنترل و گزارش مدیریت بهتر: شما می دانید تجارت تان چطور پیش می رود و چه تصمیمی باید بگیرید.
• هنگام پیشنهاد در مناقصه یا مزایده یا سوالاتی در مورد سیستم کیفیتی شما سردرگم نخواهید بود زیرا اطلاعات شما کامل است! (و اینکه مهر «ایزو9001» معجزه می کند.)

مشتریان ما دائما گزارشاتی از مزایایی ارسال می کنند که توسط ایزو 9001 کسب کرده اند:

• کنترل مدیریت برتر
• آگاهی بیشتر درباره نوع و نحوه انجام امور
• ارتقا رضایتمندی مشتری
• تسلط بسیار بهتر بر روی امور اجرایی
• ارتقا رضایتمندی کارمندان
• کاهش دوباره کاری و بطالت
• کاهش تلاش برای نگهداری

براساس نظرسنجی تجربه تجاری

در یک تحقیق، به علت پیاده سازی شدن ایزو 9001 در تجارت های استرالیا پرداخته شده و رویکرد و تجربیات آنها را از جمله مقایسه نسخه 2000 با نسخه ی قبلی مورد بررسی قرار داده. این تحقیق توسط دانشگاه موناش با همکاری JAS-ANZ انجام شده. یافته ها از 326 سازمان که بطور مساوی به دو گروه تولیدی و خدماتی یا غیر تولیدی تقسیم شده بودند بدست آمده. اکثر آنها (87 درصد) سازمان های کوچک تا متوسط بودند.

یافته های اصلی:

• 3 دلیل عمده برای گرفتن گواهینامه تمایلات خارجی بودند: ارتقا وجهه ی شرکت، پاسخگویی به تقاضای مشتری، و کسب عنوان «تامین کننده مطلوب». عمده دلایل داخلی داشتن کنترل بهتر بر روی عملیات تجاری و پایه گذاری برای پیشرفت مداوم است.
• مزایای اصلی گزارش شده در ارتباط با مشتریان شرکت ها، مدیریت پروسه های تجاری، مدیریت دانش و اطلاعات تجاری، و در فرهنگ و استراتژی سازمان، از قبیل ارتقای راهکار ها و سیاست های مدیریتی آنهاست.
(این نکته طبق اظهارات مشتریان ما پس از دریافت ایزو 9001 است : اکنون ما واقعا می دانیم چه در اختیار داریم، و در کجا واقع شده، و همه می دانند کجا آنرا بیابند.)
• قسمتی که گزارش شده کمترین تاثیر را پذیرفته قسمت مدیریت تامین است.
• گزارش شد که نسخه ی 2000 استاندارد نسبت به نسخه ی قبلی (1994) بطور قابل توجهی راحت تر قابل اجراست. بطور کلی نتایج ثابت می کنند که با اصلاح عمده ی ایزو 9001 اکنون استاندارد از لحاظ آسانی در اجرا و سادگی پیشرفت بسیاری داشته درحالی که همچنان تاثیر بالای خود را بر قسمت های تجاری داراست.

چند یافته ی دیگر:

• مدت زمان متوسط اجرای استاندارد کاهش یافته. برای ایزو 9001:2000، زمان متوسط 8 ماه است در مقایسه با زمان متوسط 10 ماه در نسخه 1994.
• از بین مشکلات مرتبط با اجرای ایزو9001، موازنه اولویت ها با تقضاهای اجرا بزرگترین مشکل بود. نسخه ی 2000 اساسا مشکلات کمتری در پیاده سازی اجزای نظرسنجی شده دارد.
منبع: پیاده سازی ایزو 9000 در سازمان های استرالیا، واحد تحقیق مدیریت زنجیره ای تامین استرالیا، دانشگاه موناش، با حمایت JAS-ANZ. دکتر دی. پراجوگو و پروفسور سوهال. قابل دسترسی از طریق JAS-ANZ.
آیا مشتریان می دانند؟ یا اهمیت می دهند؟
این نظرسنجی در بریتانیا توسط سازمان تخصصی تحقیق بازار برای یافتن اینکه مصرف کنندگان درباره ی ایزو 9000 چه می دانند (یا اهمیت می دهند) انجام شده. شاید بریتانیا حرفه ای ترین استفاده کننده از سری های ایزو 9000 در سراسر جهان است.

یافته ها:

• بیش از یک چهارم (26درصد) از جمعیت بالغ از استانداردها آگاه بودند. این آگاهی در بین افراد کارمند و کارگر متمرکز بود.
• نتایج نشانگر دیدگاه های مثبتی نسبت به ایزو 9000 و شرکت هایی بود که دارای گواهی استاندارد هستند. مردم محصولات و خدمات مرتبط با ایزو 9000 را با کیفیت برتر می پنداشتند.
• مصرف کنندگان تمایل بیشتری دارند که با شرکتی تماس بگیرند که علامت ایزو 9000 را در برچسب ها و نشانه گذاری محصولات و خدماتشان داشته باشد.
• مصرف کنندگان اعتماد و اطمینان بیشتری به خدمات و محصولات دارای ایزو 9000 دارند. محصولات و خدمات با برچسب علامت ایزو 9000 بیشتر توسط مصرف کنندگان ترجیح داده می شوند.
• یک یافته ی جالب اینکه «برای شرکت های دارای گواهینامه مفید است اگر آگاهی عمومی را نسبت به ایزو 9000 افزایش دهند، زیرا با افزایش سطح آگاهی مصرف کننده سطوح اعتماد و اطمینان به محصولات و خدماتشان افزایش می یابد».
به عبارتی: اگر گواهینامه را دارید، از آن استفاده کنید. به مشتریان و انتظاراتشان بگوید که آن را دارید و هر وقت که ممکن بود به آنها آموزش دهید که این به چه معنی است: مخصوص فواید آنها را توضیح دهید.
منبع: آیا مصرف کنندگان واقعا به گواهینامه ی ایزو 9001 اهمیت می دهند؟، جی تانوک و هنری براون، دانشکده تجارت دانشگاه ناتینگهام، منتشر شده در سیستمهای مدیریت ایزو،چاپ مه-ژوئن 2006، جلد 6 #3/
دیگر مطالعات
• یافته های یک تحلیل موشکافانه درباره ی عملکرد مالی سازمان های دارای گواهی ایزو 9000 درطول مدت 10 سال نشان می دهد شرکت هایی که یک سیستم دارای گواهی ایزو 9000 را اجرا کرده اند بازگشت سرمایه (ROA) بسیار بیشتری داشته اند.
این مطالعه توسط گروهی از دانشکده های شناخته شده تجارت انجام شده از قبیل : دانشکده ی اندرسون در UCLA، دانشکده تجارت آر اچ اسمیت، دانشگاه مریلند و دانشگاه کارلوس سوم، اسپانیا. آنها متوجه شدند که «واحد های اقتصادی که موفق به کسب گواهینامه نشدند در بازگشت سرمایه، بازده و فروش دچار زوالی اساسی شدند، درحالی که شرکت هایی که موفق به اخذ گواهینامه شدند بطور کلی از چنین نقایصی اجتناب کردند». منبع: نسخه ی جولای-آگوست 2002 سیستم های مدیریت ایزو
• در نظر سنجی از 227 شرکت آمریکایی، یک شرکت گزارش کرد که بعد از دریافت گواهینامه 6 میلیون دلار در فروش افزایش داشته. شرکت دیگری پروسه های استوار و قابل تکرار و 75 درصد افزایش رضایت مشتری را گزارش کردند. (75 درصد افزایش در رضایتمندی مشتری چه تاثیری در تجارت شما دارد؟)

یافته های دیگر از نظرسنجی:

* هزینه های تحول و پیاده سازی حداقل با صرفه جویی پوشش داده شد (80 درصد شرکت ها این مورد را گزارش دادند)
*استفاده بهتر مدیریت از داده ها بعد از اخذ گواهینامه (56 درصد از شرکت ها این موضوع را گزارش کردند)
*افزایش رضایت مشتری (54درصد این موضوع را گزارش کردند)
* بررسی های مدیریت موثرتر بود (51 درصد)
* ارتباط بهتر با مشتری (41 درصد)
بسیاری بیان کرده اند که در نتیجه ی شناسایی و تحلیل پروسه های خود (طبق الزام استاندارد) این پروسه ها را توسعه داده اند و سیستم های خود را ساده و موثر ساخته اند.

• گواهی ایزو 9000ابزاری قدرتمند است برای شناخت بهترین کار و اقتباس آن در مکان صحیح، و همچنین برای شناخت مسائلی که بیشتر با رضایتمندی مشتری در ارتباط است.
• دیگر مزایای عنوان شده: درک بیشتری از اینکه ساز مان های شان چطور کار می کنند (که باعث کوتاهی زمان های آموزشی می شود)، جوابگویی و ارتباط شفاف تر، و کاهشی ملموس در زمان تولید محصول شکایات مشتری. منبع: BSI، یک شرکت گواهی کننده کیفیتی جهانی.
• در نظرسنجی سال 1992 از شرکت هایی که برای چندین سال دارای گواهینامه بوده اند:* 86 درصد مدیران بهبود کنترل مدیریت را گزارش کردند* 79 درصد مدیران افزایش کارایی را گزارش کردند* کاهش زایدات (75 درصد)* افزایش سهم بازار (71 درصد)* کاهش هزینه ها (61 درصد). منبع: LRQA، یک شرکت گواهی کننده جهانی
بله، بر استاندارد نقد هایی وارد است. اما این نقدها بیشتر تحت تاثیر اشتباه در اجرا (یعنی نحوه ی انجام) و/یا درک ناصحیح مفهوم استاندارد است، تا اینکه در خود استاندارد ایرادی وجود داشته باشد.

ایزو چیست؟

ایزو (ISO) مخفف عبارت International Organization for Standardization به مفهوم سازمان بین‌المللی استانداردسازی است. زبان های رسمی در استانداردهای ایزو سه زبان انگلیسی، فرانسوی و روسی هستند. نام سازمان در زبان های مختلف دارای اختصارهای متفاوتی است (مثلا IOS در انگلیسی و OIN در فرانسوی). و به همین دلیل نام کوتاه ISO برای آن اقتباس شده که براساس یک کلمه یونانی به نام isos (به معنی تساوی) می باشد.
این سازمان که مرکز آن در ژنو سوئیس واقع شده، با آنکه دولتی نیست، اما چون استانداردهای این موسسه به قوانین اجرایی بدل می‌‌شوند از بیشتر سازمان‌های دولتی قدرتمندتر است. درحال حاضر 164 کشور در این سازمان به عضویت درآمده‌اند و کشور ایران نیز یکی از آنهاست.
سال ۱۹۸۷ کمیته فنی (ISO/TC 176) ، مجموعه استانداردهای ISO 9000 را معرفی کرد. هدف از تدوین آن، به وجود آوردن الگویی بین المللی برای پیاده سازی و نگهداری سیستم‌های مدیریت و تضمین کیفیت بود. سیستم‌های مدیریت کیفیت به منظور تثبیت و بهبود سطح کیفیت تعریف شده اند. الگوی اجرایی این مجموعه از استانداردها سال ۲۰۰۸ چهارمین بازبینی و اصلاح را به خود دید. در این ویرایش هنوز بر فرایندگرایی تاکید می شود.
هشت اصل استاندارد مدیریت کیفیت از دیدگاه کمیته فنی TC 176
مشتری محوری، راهبری، مشارکت کارمندان، فرایند گرایی، نظام مندی، ارتقا پیوسته، تصمیم گیری واقع گرایانه، ارتباط متقابل مفید با تامین کنندگان.
مثلا استاندارد ایزو ۹۰۰۱ در هر سازمانی با انواع فعالیت ها و اندازه ها قابل اجراست. گواهینامه ایزو 9001 نشان می‌دهد که یک سازمان سیستم مدیریت کیفیتی منطبق با الزامات و نیازهای مشتری اجرا کرده است.

استاندارد در ایران

اولین تشکیلات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها در سال ۱۳۰۴ شمسی مطرح می‌شود. بعدها در سال ۱۳۳۲ با به وجود آمدن الزام برای نظارت بر محصولات وارداتی و صادراتی، ایجاد تشکیلاتی رسمی مورد توجه قرار گرفت. بنیان اصلی تشکیلات سازمانی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به صورت اداره‌ای در اداره کل تجارت وقت به وجود می آید. در سال ۱۳۳۹ قانون تاسیس موسسه استاندارد تصویب می شود و مؤسسه کار خود را آغاز کرده، در همان سال به عضویت سازمان بین المللی استاندارد ISO درمی آید.